عید قربان را چگونه به فرزندانمان توضیح دهیم؟
یکی از بزرگ‌ترین مناسبت‌های دینی مسلمانان عید قربان است که آن را جشن می‌گیرند. از خوبی‌های این مناسبت اگر بخواهیم بگوییم، همین فرصتی است که برای خانواده‌ها فراهم می‌شود که هم جشن‌های خانوادگی داشته باشند هم در اجتماعات شادی آفرین شرکت کنند. هم چنین این مناسبت فرصتی است که از طریق آن والدین عشق و […]
یکی از بزرگ‌ترین مناسبت‌های دینی مسلمانان عید قربان است که آن را جشن می‌گیرند. از خوبی‌های این مناسبت اگر بخواهیم بگوییم، همین فرصتی است که برای خانواده‌ها فراهم می‌شود که هم جشن‌های خانوادگی داشته باشند هم در اجتماعات شادی آفرین شرکت کنند. هم چنین این مناسبت فرصتی است که از طریق آن والدین عشق و محبت را به فرزندانشان منتقل کنند. مسئله‌ای که در اینجا اهمیت دارد و والدین باید به آن توجه داشته باشند این است که کودکان معنای سنت‌های عید و آداب آن را درک کنند، چرا که معنای عید نباید برای آن‌ها فقط مربوط به ظاهر و پوشیدن لباس نو، خریدن شیرینی و هدیه محدود شود، بلکه باید از آن فراتر رود و به بعد معنوی و اهمیت آن پرداخته شود و کودکان به سوی شناخت معنای واقعی عید قربان و قربانی کردن هدایت شوند.در حدیثی از امیرالمومنین علی علیهم السلام می‌فرمایند: «علیکم بحب آل نبیکم فانه حق الله علیکم؛ بر شما باد دوست داشتن خاندان پیامبرتان، که این، حق خداوند بر شماست» پس این موضوع خیلی اهمیت دارد که فرزندانمان را با مناسک دینی آشنا کنیم و بذر عشق و محبت نسبت به دین و مسائل دینی را در دل آن‌ها بکاریم. برای شناخت راه و رسم اصولی آشنا کردن فرزندان با اعیاد و مناسک دینی گفت و گویی با دکتر «نجمه راستی کردار» عضو هیئت علمی دانشگاه و روانشناس کودک و نوجوان داشته‌ایم.
تربیت دینی دغدغه بسیاری از والدین در کشورمان است و مسلما اماکن مذهبی و اعیاد و مناسبت‌های دینی از مهم‌ترین بسترهای رشد دینی محسوب می‌شوند. در عین حال در همین بسترها گاهی اوقات والدین با سوالاتی از سوی فرزندانشان مواجه می‌شوند که پاسخ دادن به آن‌ها برایشان دشوار است یا ممکن است با پاسخ‌های مبهم و درهم ریخته، ذهن کودک را بیشتر آشفته کنند و او را به جمع‌بندی بهتری نرسانند. عید قربان، قربانی کردن گوسفند و بیان فلسفه قربانی کردن از جمله این موارد است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
نیازهای معنوی فرزندان در هر دوره‌ای متفاوت است!
با پذیرش این پیش فرض که پایه‌های اصلی شکل‌گیری شخصیت انسان، اعتقادات و معنویات اوست، باید گفت تربیت دینی و معنوی فرزندان ساده نیست و ابعاد مختلفی دارد. در صورتی که آموزه‌های دین از مفاهیم دینی گرفته تا آداب و سنت‌ها بر اساس اصول و قواعد تربیتی و روان‌شناسی به کودک منتقل شود بسیار سالم‌تر و اثربخش‌تر خواهد بود و فرزندان ما هویت مذهبی منسجم‌تر و مستحکم‌تری خواهند داشت. واقعیت این است که پرسش‌های کودکان در مورد دین و مسائل مربوط به آن فرصت‌های مغتنمی است که اگر خوب استفاده شود می‌تواند آن‌ها را گام به گام به شناخت حقیقت دین نزدیک کند اما لازمه آن این است که در ارائه پاسخ به محدودیت‌های ذهنی کودک در درک بسیاری از مفاهیم توجه کنیم، آسیب‌پذیری‌های عاطفی او را در نظر بگیریم و نسبت به نیازهای معنوی او در هر دوره سنی آگاهی داشته باشیم.
انس و الفت با والدین عمده نیاز معنوی کودکان است!
عمده‌ترین نیازهای معنوی در سال‌های اولیه کودکی نیازهای عاطفی شامل انس، الفت و برقراری روابط سالم با والدین است. تلاش در جهت کسب تجربه‌های خوشایند کودک در کنار والدین و توجه به رشد عاطفی سالم در این دوره سنی اهمیت بسزایی در رشد معنوی وی دارد. در سنین دبستان، نیاز معنوی کودک این است که در مورد رفتارها و اعمال دینی و ارتباط عملی با خدا آگاهی کسب کند و آموزش ببیند و در دوران نوجوانی که تغییرات اساسی در سطح فکر و ذهن و شخصیت فرزندان شکل می‌گیرد سطح تربیت دینی متناسب با توانمندی‌های آنان تغییر می‌کند، در این مقطع می‌توان با آن‌ها پیرامون فلسفه اعمال گفتگوهای منطقی داشت.
ذبح قربانی بهتر است در حضور کودک نباشد!
همان طور که کودکان در فرآیند رشد در هر دوره سنی ظرفیت‌های جسمی متفاوتی دارند، این مسئله در سایر ابعاد وجودی انسان هم وجود دارد، یعنی فرد در هر دوره سنی در زمینه‌های روان شناختی، ذهنی، اجتماعی و معنوی هم ظرفیت‌های خاصی دارد و این خیلی مهم است که ما مراقب باشیم آن مطلبی که به فرد منتقل می‌کنیم متناسب با ظرفیت‌هایش باشد. در مورد مسئله قربانی کردن و ذبح گوسفند در عید قربان وجوه مختلفی مطرح است. یک وجه آن، بحث مشاهده کردن کودک است. دین ما را از انجام عمل ذبح و قربانی گوسفند در برابر چشم کودک نهی کرده است. از بعد روانشناختی نیز با توجه به آسیب‌پذیری بالاتر کودکان از نظر عاطفی به شدت بر پیشگیری از قرار گرفتن کودک در شرایط مشاهده قربانی کردن گوسفند و انجام این عمل در ملا عام تاکید می‌شود.
سوالات کودکان را با توجه به فهمشان پاسخ دهید!
اما در پاسخ به پرسش‌های کودکان پیرامون چرایی عمل قربانی با توجه به ظرفیت ذهنی محدودی که آن‌ها در فهم فلسفه قربانی کردن دارند جادارد پاسخ‌هایی ساده و مشخص و عینی متناسب با سطح درک آن‌ها در مورد نتیجه این عمل ارائه شود. بدین صورت که گوشت گوسفندان در اختیار افراد نیازمند یا کودکان گرسنه قرار می‌گیرد یا آثار شفابخشی که برای بیماران دارد و… در صورتی که کودک نسبت به فرآیند ذبح و سربریدن زیاد سوال بپرسد و مشغولیت ذهنی داشته باشد یا علائمی از ترس و اضطراب در کودک مشاهده شود پیشنهاد می‌شود حتما با روانشناس کودک در این زمینه مشورت شود. در پایان با توجه به تاکید دین و سفارش پیامبر مهربانی ها، حضرت محمد (ص) که فرمودند: «کسی که نزد او کودکی ست باید در پرورش وی کودکانه رفتار نماید (وسایل، ج۵، ص ۱۲۶)»، جادارد دانش خود را در مورد ویژگی ها، ظرفیت‌ها و نیازهای کودکان در هر دوره سنی افزایش دهیم تا بتوانیم پاسخ‌های بهتری به سوالات برخواسته از فطرت پاک کودکان ارائه کنیم و طبق گفته حضرت رسول (ص) رفیق دوران کودکی کودکانمان باشیم.
