پوشش و هویت جنسی

یکی از چالش­های خاص حوزه حجاب تفاوت احکام پوشش بین زنان و مردان است. این امر امروزه بسیار پررنگ­تر شده است؛ چرا که پیرامون بحث تفاوت جنس و جنسیت و سیالیت جنسیت در دنیا بسیار صحبت می­شود و دانش روانشناسی و جامعه­شناسی و علوم دیگر پیرامون این تغییرات باور عمومی نکات جدیدی ابراز داشته­اند. این امر از آغاز شکل گیری گفتمان تساوی و تشابهه بسیار جدی­تر مورد بررسی قرار گرفت. پس درمورد پوشش زنان در بسیاری از فرهنگ­ها این سوال پیش آمد که چرا باید بین آنان و مردان تفاوت باشد و به نوعی این امر تبعیض بود.

به تبع از بسیاری از امواج و تفکرات این تفکر نیز به کشور ما آمده است که چرا باید زنان متفاوت از مردان باشند، البته بعد از تاثیر گروه­های موسیقی شرق آسیا، بسیاری از دختران نوجوان به پوشش مردانه­ی متعارف و خیابانی رو آوردند که از زیبایی و ویژگی­های زنانه عاری و دارای پوشش مردانه است. در عرف خود این امر را رفتاری خارج از رفتار زنانه تلقی می­کنند که در نتیجه نیازی به رعایت پوشش هنجاری زنان ندارد.

بنظر می­رسد که مساله­ی پوشش و اعتراضات علیه قوانین پوشش در جامعه­ی ما با مبارزات جنسی گره خورده است. هرچند در ایران قوانین بسیار سهل­گیرانه تری برای تغییر جنس وجود دارد و این گروه را باید از گرایش­های جنسی جدا نمود ولی شاید بتوان دلیل مخالفت بسیاری از دختران و پسران نوجوان را به دلیل عدم شکل­گیری هویت جنسی و جنسیتی در ایشان دانست. این امر شاید در ظاهر به قوانین پوشش و مبارزه با حجاب مرتبط باشد اما در عمل افراد را در سردرگمی و بی­هنجاری و در نتیجه فروپاشی زندگی عاطفی و اجتماعی قرار خواهد داد. در چارچوب قوانین اسلام تاکید ویژه­ای بر تقسیم­بندی جامعه به دو جنس زن و مرد شده است چرا که بخش عظیمی از زندگی فرد بر اساس نقش­های زن و مرد شکل می­گیرد.

مهم­تر از هرچیز روابط عاطفی و زناشویی افراد ذیل این تقسیم­بندی است. فارغ از هیاهوی دنیای مدرن پیرامون انتخاب جنسیت توسط افراد نتایج عدم ثبات در جنس و جنسیت جامعه قابل بررسی است. به عنوان مثال درصد بالایی از افرادی که تغییر جنسیت داشته­اند دچار مشکلات متعدد اجتماعی و روانی زده، خود کشی داشته و از عمل خود پشیمان شده­اند. این امر نشان دهنده­ی این مساله است که جنسیت و رفتارهای منطبق بر جنس امری صرفا آموزشی نیست، بلکه بسیاری از این رفتارها متاثر از فطرت فرد و ذاتی است. هرچند که این امر مغایر با برابری روح افراد نیست ولی هیچ­کس نتوانسته است ادعا کند که روان زن و مرد کاملا شبیه به هم هستند که با تغییر در ظاهر و یا پوشش جنسیت افراد نیز تغییر کند.

نکته­ی مهم­تر این است که همین تفاوت هاست که موجب تعامل بین دوجنس در ابعاد مختلف زندگی خانوادگی و اجتماعی شده است. افراد در کنار روابط دوستانه و خانوادگی با هم­جنسان خود به تعامل با جنسی دیگر نیز نیاز دارند. همین مساله موجب تداوم خانواده به عنوان واحدهای سازنده­ی جامعه و تداوم نسل بشر شده است. پس در کنار تلاش برای اجرای قانون پوشش و تضمین رفتار حیامدارانه در جامعه باید برای تربیت جنسی و آموزش رفتارها و هنجارهای متناسب هرجنس نیز تلاش نمود. در اصل یک دختر و یک پسر با درنظر گرفتن جامعه­ای که در آن زندگی می­کند باید بیاموزد که در مسیر مرد شدن و قبول نقش­های مردانه به چه مهارت­هایی نیاز دارد و باید در جامعه چه رفتاری داشته باشد و البته چه پوششی داشته باشد تا ابتدا موجب تامین امنیت روانی و تضمین شخصیت اجتماعی خودش باشد و بعد امنیت روانی دیگران را در جامعه مخدوش نکند و در فضای خانوادگی و تعاملات زناشویی باید چه رفتار و پوششی داشته باشد. نیز دختران ما نیز باید بدانند که فضای اجتماع فضای تعاملات انسانی است و این امر به معنی سرکوب رفتارهای زنانه نیست، بلکه این بروز زنانه و احساسات دخترانه در فضای خانواده و به منظور تامین احساسات عاطفی باید به کار گرفته شود. دختران باید بدانند که نیازهای عاطفی ایشان بد نبوده و نباید به سمت رفتارهای مردانه گام بردارند بلکه بیاموزند که در کنار زن بودن و دختر بودن میتوانند در جامعه با احترام و امنیت به فعالیت بپردازند.

اما مهم­ترین نهاد برای آموزش این مسائل فضا خانواده است. نکته­ی مهم بعدی این است که آیا پدران و مادران قبل از فرزند­دار شدن این مسائل را می­آموزند؟ در دنیای مدرن امروزی که افراد تصور می­کنند باید هر امری را از یک نهاد تخصصی فراگیرند­(برعکس گذشته که هنجارها به صورت خانوادگی منتقل می­­شد)به نظر می­رسد برای آموزش خانواده­ها و آموزش پدر شدن و مادر شدن باید از نهادهای آموزشی دیگر مثل آموزش و پرورش و وزارت علوم و… کمک گرفت.