۴ نکته پیام امام (ره) در روز فرار شاه از کشور چه بود

امروز ۲۶ دی، سالروز فرار شاه از کشور در سال ۱۳۵۷ است؛ سفری بی‌بازگشت به مقصد آسوان مصر که به سرعت در رأس اخبار ایران و جهان قرار گرفت و موجب موجی از شور، شعف و شادمانی در میان مردم کشور شد و مردم را برای جشن عمومی به خیابان‌ها کشاند و «شاه رفت» را به تیتر اصلی اکثر روزنامه‌های آن روز کشور بدل کرد.

در واقع در حالی که شاه با عنوان مرخصی و استراحت و رسیدگی به بیماری از کشور خارج شد اما گویا همه می‌دانستند که این بار داستان با ماجرای کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تفاوت دارد و نتیجه فرار دوم شاه از کشور نه تنها همانند فرار اول او نخواهد بود بلکه مهر پایانی بر سلطنت ۲۵۰۰ ساله است.

در حقیقت محمدرضا شاه در سال‌های آخر با اعتراضات گسترده‌ای از سوی مردم مواجه بود و برای فائق آمدن بر این مشکل، از افراد مختلف در پست نخست‌وزیری مانند آموزگار، شریف‌امامی، ازهاری و در نهایت بختیار استفاده کرد که هیچ‌کدام در آرام کردن شرایط کشور و اعتراضات مردم موفق نبودند و در نهایت فاجعه جمعه سیاه؛ ۱۷ شهریور ۱۳۵۷، به نوعی تمام نقشه‌ها را بی‌اثر ساخت و به شمارش معکوس سقوط حکومت پهلوی سرعت بیشتری بخشید.

وقایعی که در سال‌های آخر سلطنت اتفاق ‌افتاد حکومت شاه را به سرنگونی نزدیک‌تر می‌کرد اما افزایش درآمدهای نفتی، توسعه و بهبود رابطه با همسایگان خود از جمله عراق، حمایت‌ رسانه‌های غربی و همچنین حمایت دولت آمریکا از رژیم ایران در مواردی نظیر، مبادله‌ تجهیزات نظامی و اطلاعاتی پیشرفته، همکاری اطلاعاتی میان سازمان اطلاعات و امنیت کشور با سازمان‌های اطلاعاتی غربی و… مانع از آن می‌شدند که محمدرضا درک درستی از وضع ایران داشته باشد. به‌همین جهت او در سیاست‌های اقتصادی، فرهنگی، نظامی خود تا آنجا پیش رفت که دیگر راه برگشتی برای خود باقی نگذاشت و مردم را به این نتیجه رساند که حکومت پهلوی کاملا به بن‌بست رسیده و هیچ راه مسالمت‌آمیزی برای اصلاح وجود ندارد و تنها راه حل انقلاب است.

از طرفی آمریکایی‌ها نیز با برآورد شرایط به این نتیجه رسیدند که با حضور شاه در ا یران، اوضاع آرام نمی‌گیرد و شاه باید از مملکت، حتی به‌طور موقتی، خارج از شود. بدین جهت شاه از کشور خارج شد تا زمانی‌که اوضاع آرام شد به ایران برگردد اما به تعبیر قرآن آمریکایی‌ها از جایی که فکر و محاسبه نمی‌کردند ضربه خوردند و بی‌توجه به قدرت گسترده حضور مردم و رهبری امام(ره) و در نهایت عدم پیش‌بینی پیوستن ارتش به زعم خود وابسته به مردم، سرنوشت به تقدیر الهی به گونه‌ای دیگر رقم خورد و حکومت پهلوی کاملا فروپاشید و ۲۶ دی نقطه عطف بزرگی در مسیر رسیدن به ۱۲ بهمن و ۲۲ بهمن شد.

مرحوم غلامحسن صالحیار، سردبیر وقت روزنامه اطلاعات در خاطرات شفاهی خود به تاریخ ۲۴ دی‌ماه ۵۷، که سیدفرید قاسمی آن را نقل کرده، می‌گوید: «چون رفتن شاه قطعی است و توانسته‌ایم تاریخ و حتی ساعت پرواز را هم به دست بیاوریم باید پیش‌بینی کار‌ها را بکنم. می‌دانم در ساعتی که پرواز انجام می‌شود، رساندن عکس به روزنامه و انعکاس جزئیات چگونگی انجام این حادثه مهم مقدور نیست. از این رو از فرصتی که پیش آمد استفاده کردم و عباس مژده‌بخش رییس شعبه صفحه‌بندی و مسئول آرایش صفحه اول روزنامه را به کنج خلوت می‌کشم و با او به صحبت می‌نشینم. از مدتی قبل مسئله تیتر اول روزنامه در روز رفتن شاه فکر مرا به خود مشغول کرده است. همان دو کلمه را روی یک تکه کاغذ کوچک نوشتم و دادم دست مسئول فنی و پرسیدم: می‌توانی این دو کلمه را با دستگاه «آگران» طوری بزرگ کنی که تمام عرض بالای صفحه اول را بپوشاند؟ یکه خورد و گفت مگر تمام شد؟ گفتم: می‌شود اما فعلاً فقط بین من و تو باشد. می‌خواهم کارمان را جلو بیاندازیم. ضمناً هم خودت در آرشیو بگرد و یک عکس از شاه و فرح با لباس زمستانی در فرودگاه مهرآباد را پیدا کن که پشت به دوربین در حال نزدیک شدن به هواپیما نشانشان دهد. طوری باشد که دارند می‌روند. دور می‌شوند. آن را هم سه ستونی بساز فیل‌تیتر و گراور را هم، بعد از آنکه به من نشان دادی، بگذار در کشویت و درش را هم قفل کن. فکر نمی‌کنم زیاد در کشو بماند. به عباس مژده‌بخش اطمینان صد در صد داشتم. هنوز دو ساعت نگذشته بود که این بار او مرا به‌‌ همان کنج خلوت کشاند و نمونه کار را نشان داد. درست‌‌ همان چیزی بود که خواسته بودم. خندیدم و از هم جدا شدیم… ۲۶ دی از همان اولین ساعات صبح، خبرهای رسیده از دربار، نخست وزیری، فرودگاه مهرآباد و منابع دیگر نشان می‌دهد که امروز خروج شاه قطعی است. مهم‌ترین قسمت تدارک کار امروز قبلاً دیده شده و فقط مسائلی نظیر استقرار خبرنگار و عکاس در فرودگاه و نظایر آن باقی مانده است. ناگهان صدای رئیس دفترم بلند شد که گوشی دیگری را به دستم داد و گفت: فرودگاه! صدای خبرنگار مستقر در فرودگاه را شنیدم و کلماتش را به این شرح یادداشت کردم: «هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ شهباز حامل شاه و فرح سر ساعت ۱۲:۳۰ از زمین بلند شد و من الان دارم با چشم مسیر اوج گرفتن آن را در آسمان دنبال می‌کنم.» گوشی را گذاشتم و عین جمله‌ای را که یادداشت کرده بودم در گوشی تلفنی که به دانشجویان ایرانی وصل بود با صدای بلند برای آن‌ها و همچنین جماعتی که دور میزم و در سالن تحریریه اجتماع کرده بودند، قرائت کردم. صدای نماینده دانشجویان خطاب به دوستانش با فریاد بلند شد: بچه‌ها خبر رسمی، شاه رفت. غریو شادمانی را از یک سو به وسیله خط تلفنی از هزاران کیلومتر دور‌تر در لس‌آنجلس می‌شنیدم، و از سوی دیگر از اجتماعی که در سالن تحریریه و به خصوص کنار میز من حلقه زده بود. در این میان قیافه مژده‌بخش جلب نظر می‌کرد که از پشت حلقه جمعیت با حرکات دست و سر و گردن می‌خواست مرا متوجه خود کند. وقتی دیدم چشمم به او افتاده است، فریاد زد: برم؟! جواب دادم: برو! کار اصلی‌اش را در صفحه اول، برای نخستین بار دو روز زود‌تر انجام داده بود.» (سایت تاریخ ایرانی)

درباره این اتفاق تاریخی نمی‌توان به سادگی از پیام مهم، وحدت‌بخش و هدایت‌گر امام خمینی(ره) گذشت؛ پیامی که به مردم این توجه را داد که کار را تمام‌شده نپندارند و فریب حکومت دست‌نشانده بختیار را نخورند و نهضت را تا رسیدن به نقطه نهایی ادامه دهند که متن این پیام به شرح ذیل است:

«خدمت عموم ملت شریف و شجاع ایران اعلی الله کلماتهم وفقهم الله تعالی

فرار محمدرضا پهلوی را که طلیعه پیروزی ملت و سرلوحه سعادت و دست یافتن به آزادی و استقلال است به شما ملت فداکار تبریک عرض می‌کنم. شما ملت شجاع و ثابت‌قدم به ملت‌های جهان ثابت کردید که با فداکاری و استقامت، می‌توان بر مشکلات هرچه باشد غلبه کرد و به مقصد هرچه دشوار باشد رسید. گرچه این ستمگر با دست آغشته به خون جوانان ما و جیب انباشته از ذخایر ملت، از دست ما گریخت ولی به خواست خداوند متعال به زودی به محاکمه کشیده خواهد شد و انتقام مستضعفین از او گرفته خواهد شد و لکن قطع دست ستمکار از ادامه ظلم به دست ستمدیدگان فوری است. او رفت و به هم‌پیمان خود اسرائیل دشمن سرسخت اسلام و مسلمین پیوست و جرایم و آشفتگی‌هایی را برجا گذاشت که ترمیم آن جز به تأیید خداوند متعال و همت همه طبقات ملت و فداکاری اقشار کاردان و روشنفکر میسر نخواهد شد.

اکنون در این طلوع فجر سعادت و پیروزی توجه عموم را به مطالبی جلب می‌کنم:

۱ـ بر جوانان غیور در سراسر کشور لازم است برای حفظ نظم با آن دسته از قوای انتظامی که اکنون به آغوش ملت بازگشته‌اند، با تمام نیرو همکاری کنند و با کمال قدرت و جدیت نگذارند که بدخواهان و منحرفین آشوب و ناامنی ایجاد نمایند.

۲ـ به تظاهرات و شعارهای پرشور علیه رژیم سلطنتی و دولت غاصب ادامه دهند و اگر منحرفین و مخالفین اسلام بخواهند اخلالی به وجود آورند و نظم را به هم زنند از آنان جدا جلوگیری کنند. باید ملت بداند که هر انحرافی و هر شعاری که مخالف مسیر ملت است به دست عمال شاه منفور و عمال اجانب تحقق می‌یابد. من از جمیع اشخاص که انحراف داشته‌اند و یا گرایش به بعضی مکتب‌های انحرافی داشته‌اند، تقاضا دارم که به آغوش اسلام که ضامن سعادت آنان است برگردند، که ما آنان را برادرانه می‌پذیریم. در این موقع حساس که کشور جنگ‌زده ما بیش از هر زمانی به اتحاد و اتفاق احتیاج دارد، باید سعی شود که از هر اختلالی احتراز شود.

۳- دولت موقت برای تهیه مقدمات انتخابات مجلس مؤسسان به زودی معرفی می‌شود و به کار مشغول خواهد شد. وزارتخانه‌ها موظفند که آنان را پذیرفته و با آنان صمیمانه همکاری کنند. اینجانب به صلاح وزرای غیرقانونی می‌دانم که برکناری خود را اعلام کنند و خود را در مسیر ملت قرار دهند.

۴ ـ به جمیع نیروهای انتظامی و زمینی و هوایی و دریایی و صاحب‌منصبان و افسران و درجه‌داران ارتش و ژاندارمری و غیر آنان توصیه می‌کنم که دست از حمایت محمدرضا پهلوی که مخلوع است و به کشور برنمی‌گردد و در خارج نیز با نفرت مردم مواجه است بردارند و به ملت بپیوندند، که صلاح دنیا و دین آنان در آن است. اینجانب از همه طبقات، خصوصاً حضرات علمای اعلام، در این موقع حساس تشکر می‌کنم و سلامت و سعادت همگان را از خداوند متعال خواستارم و وحدت کلمه را همیشه خصوصاً تا برانداختن رژیم شاهنشاهی و استقرار حکومت جمهوری اسلامی امیدوارم.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته
روح‌الله الموسوی الخمینی»

این پیام امیدآفرین همچنان شور انقلابی را در میان مردم همراه با عقلانیت انقلابی زنده نگه داشت و با ایجاد تزلزل در دولت موقت بختیار و پیوستن برخی نیروهای نظامی به مردم و در نهایت اعلام بی‌طرفی ارتش، حرکت انقلابی مردم را در مسیر درست تا رسیدن به نقطه پیروزی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ هدایت کرد.