پوشش ناهنجار زنان ایرانی، کنش نیست، واکنش است!

فاطمه شجاعی/ پژوهشگر و فعال حوزه زنان و خانواده

بنا به فرمایش رهبر معظم انقلاب، برای یک زن دست یافتن به مراتب بالا، فراغت ناشی از حجاب شرط اول است. ولی اغلب زنان ما در این فراغت، تنگناها و ظلم های مردسالارانه ای را به نام دین تحمل کردند که نهایتاً عصیان گرایانه و پر از خشم و عصبانیت به انکار این شرطِ فراغت روی آوردند چرا که با ممنوعیت و محرومیت های بسیاری به نام دین برای رسیدن به مراتب بالای کمال انسانی[1] چه در خانواده چه در اجتماع مواجه شدند!

با وجود گرایش شدید زنان مسلمان در سطح جهان به رعایت پوشش با ضوابط شرعی و فقه اسلامی و خیزش عمومی و جهانی زنان به سوی بازگشت به معارف دینی تا جایی که برخی کشورها به شدت با پوشش اسلامی زنان مخالفت و حتی در قانون گذاری آن را منع می کنند اما در کشور ما علیرغم موقعیت و جایگاه الهام بخشی ایران اسلامی برای کشورهای جهان اسلام، به دلیل فقدان نگاه جامع نگر و وجود نگاه مردسالار -خصوصاً تنگناهای فرهنگی و قانونی در حوزه خانواده -زنان و دختران ظلم، تبعیض و بی عدالتی را تجربه می کنند که زمینه ساز و عامل بسیاری از آسیب های اجتماعی در سطح فردی و اجتماعی از جمله هراس از ازدواج(کاهش ازدواج)، افزایش طلاق، انواع مفاسد اخلاقی و آشکارترین و عینی ترین شکل آن گرایش به جلب «توجه» با در دسترس ترین و سهل ترین ابزار یعنی جنسیت و جذابیت های جنسی به شکل خودنمایی، کشف حجاب و تن نمایی می باشد.

لذا به نظر می رسد وضعیت کنونی پوشش و ناهنجاری های ناشی از آن توسط بخش قابل توجهی از زنان و دختران جامعه واکنشی به تبعیض ها، بی عدالتی ها و تنگناهایی است که به اسم دین در عرصه های خانوادگی و اجتماعی تجربه کرده اند. به عنوان مثال نمونه ایی از تنگناهایی که زنان را به عصیان و طغیان کشانده اشاره می کنم:

1. عدم توجه به استقلال و آزادی های مشروع زن: غفلت از فراهم نمودن بستر های مناسب برای تأمین این آزادی های مشروع مثل حضور در ورزشگاه، خروج از کشور بدون نیاز به اذن شوهر و اگر بنا به مصلحت خانواده اذن شوهر در مواردی ضروری است بنا به همان مصلحت خانواده اذن زن نیز شرط خروج مرد بابت سفرهای مستحبی و غیر ضروری اعم از زیارتی و غیرزیارتی باشد. و مواردی از این دست.[2]
2. عدم توجه به حقوق زن در ایام زوجیت: زنی که با ورود به رابطه زوجیت محدودیت ها و محرومیت هایی را برای هدف عالی تری که تشکیل خانواده است به عنوان وظایف و تکالیف شرعی و قانونی تحمل می کند اما حقوق ناشی از رابطه زوجیت متناسب با این تکالیف و وظایف، برای زن در شرع و قانون قرار داده شده است تقریباً تمام این حقوق در سطح شعار و قانون متروک باقی مانده اند و ما هنوز سازوکاری برای احقاق این حقوق[3] که چه بسا از مصادیق حسن معاشرت و حفظ کرامت انسانی زن در خانواده است و به توازن روابط زوجین و پیشگیری از زورگویی مرد کمک می کند، نداریم، به عنوان مثال سازوکاری -چه فرهنگی چه قانون عملی- برای ایصال و تأدیه حقوق مالی زن در ایام زوجیت مثل مهریه، نفقه، اجرت المثل بدون اینکه منجر به فروپاشی خانواده شود. در حالی که مقام معظم رهبری در سیاست های کلی ابلاغی در برنامه سوم، چهارم و پنجم توسعه بر روی «تقویت نهاد خانواده و جایگاه زن در آن و در صحنه‌های اجتماعی و استیفای حقوق شرعی و قانونی بانوان در همه‌ی عرصه‌ها و توجه ویژه به نقش سازنده‌ی آنان» تاکید داشتند[4] و ما عملاً نه برای تقویت جایگاه زن در خانواده اقدام مؤثری انجام داده ایم نه در صحنه های اجتماعی. به طرز باورنکردنی نه تنها مردان از حقوق زنان شناخت و آگاهی درست و دقیقی ندارند حتی خود زنان و دختران، از طرفی تحت تأثیر تبلیغات دروغین رسانه های معاند و از طرفی به دلیل خلاء وجود اطلاعات صحیح و دقیق در این زمینه، تصور زن ستیزانه نسبت به احکام و دستورات دینی دارند و این نگرش خطا و اشتباه یکی از مهمترین دلایل واکنش منفی نسبت به الزام حجاب به عنوان یک دستور دینی و قانونِ مبتنی بر شرع است چرا که آن را نیز مانند باقی دستورات دین -که به غلط تبیین شده و در عمل نیز زنان را با نام احکام و دستورات دینی تحقیر، تحمیق و در تنگنا قرار داده- تصور می کنند.
3. عدم توجه به حقوق عاطفی و جنسی زن: یکی دیگر از دلایل خود نمایی زنان و دختران، نیاز به توجه و تحسین، جلب احترام و تامین نیاز عاطفی و جنسی شان می باشد. در حالی که در آیات، روایات و فقه ما توجه بسیار جدی به این مسئله شده اما توجه به شآن و جایگاه زنان در خانواده(در نقش های مادر، خواهر، همسر و دختر) و مشخصاً حقوق عاطفی و جنسی زنان در خانواده تقریبا در هیچ سطحی از آموزش ها چه در نظام آموزشی (وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم و وزارت بهداشت) چه در دوران نظام وظیفه عمومی(خدمت سربازی) و چه در دوران خدمت دولتی (آموزش های سازمان اداری استخدامی) قرار ندارد. در حالی که از عوامل بسیار مهم در زمینه سازی انواع مفاسد اخلاقی از جمله خودنمایی و تبرج و انواع جلوه گری ها در راستای تامین این نیاز طبیعی زنان و دختران است.

بنابراین برای بهبود وضعیت موجود هیچ راهی نداریم جز :

– بازگشت به اسلام عزیز، تبیین دیدگاه مترقی و نورانی اسلام ناب مبتنی بر دیدگاه امام و رهبری در خصوص جایگاه زن در خانواده و اجتماع

– عملیاتی نمودن فرمایشات رهبری در این خصوص.

والسلام

[1] – مقام معظم رهبری : «نگرش اسلام به زن از باب تکامل معنوی و انسانی است و در بررسی های مربوط به فرهنگ، مسائل اجتماعی و پرورش علمی زنان باید بر این اساس عمل شود.» (14 آبان 1368 در سمینار بررسی شخصیت زن از دیدگاه امام (ره))

مقام معظم رهبری : «اسلام زن را مثل مرد در همه شئون همانطوری که مرد در همه شئون دخالت دارد، زن هم دخالت دارد، همانطوری که مرد باید از فساد اجتناب کند زن هم باید از فساد اجتناب کند، … زنها مقام کرامت دارند، زنها اختیار دارند همانطور که مردها اختیار دارند.» (کتاب زن در نظام اسلامی ،ص 105)

[2] – پرسش از مرجع عالیقدر آیت الله مکارم شیرازی: اگر مردی به سفر برود (اعم از زیارتی و غیر آن) که با این کار همسر و فرزندان او در این چند شب که تنها می مانند می ترسند و سبب اذیت شدن آن ها می شود، این سفر چه حکمی دارد؟ پاسخ: اگر سفر مستحب است به خاطر زن و فرزند ترک کند.

[3] – مقام معظم رهبری : «محبت در صورتی خواهد ماند که طرفین حقوق یکدیگر و حدود خود را رعایت کنند و از آن تخطّی و تجاوز نکنند. یعنی در واقع هر کدام از این دو طرف که دو شریک هستند و با هم زندگی را بنا می کنند، سعی کنند که جایگاه خود را در دل و ذهن و فکر طرف مقابل، جایگاه راسخ و نافذی قرار دهند. یعنی همان نفوذ معنوی؛ همان ارتباط و پیوند قلبی زن و شوهر. حقوق اسلامی برای این است.» [کتاب مطلع عشق، خطبه عقد 11/12/1377، ص69]

[4] –  مقام معظم رهبري: «اگر بتوانيد به قوانين و مقرراتي برسيد که وقتي زن در خانه شوهر است، احساس امنيت بکند، خيلي خوب است… کاري کنيد که زن وقتي به خانه شوهر مي‌رود، درهر سني که هست، احساس امنيت کند، احساس کند که مي‌تواند زور نشنود… واگر زور شنيد بتواند از حق خودش دفاع کند، امکانات قانوني در اختيارش باشد و بتواند از حق خودش دفاع کند… اگر اين بشود به نظر من کار بزرگي انجام گرفته است بيشترين همت و بيشترين دغدغه من اين است که اين تأمين بشود.  [زن از ديدگاه مقام معظم رهبري، صص 118-117 ، 30/4/76]

مقام معظم رهبری: «باید کاری کرد که زن احساس کند در برابر زورگوئی همسرش می تواند با استفاده از امکانات قانونی از حق خود دفاع کند و اگر چنین امکانی فراهم شود کار بزرگی در دفاع از حقوق زن انجام شده است و بیشترین همت و دغدغه خاطر اینجانب نیز این است که این مهم تأمین شود.» [در دیدار با نمایندگان زن مجلس شورای اسلامی  /10/1380]