ورود جهان به عصر هسته‌ای جدید
گزارش جدید مؤسسه تحقیقات استکهلم معروف به سیپری از افزایش خطر کاربرد تسلیحات هسته‌ای، تشدید رقابت تسلیحاتی و توسعه زرادخانه‌های هسته‌ای صحبت می‌کند
مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم در گزارش جدید خود از ورود جهان به یک دوره هسته‌ای جدید صحبت کرده، دوره‌ای که با تشدید تنش‌های ژئوپلتیکی، اهمیت تسلیحات هسته‌ای در حال افزایش است، خطر استفاده از این تسلیحات تشدید شده و شماری از کشورها که در رأس آن‌ها چین قرار دارد، زرادخانه‌های اتمی خود را تقویت کرده یا اینکه آن‌ها را مدرن‌سازی می‌کنند.
به گزارش «جوان»، مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم معروف به سیپری، روز دو شنبه ارزیابی سالانه خود را از وضعیت تسلیحات، خلع سلاح و امنیت بین‌المللی رونمایی کرد. یکی از یافته‌های کلیدی این گزارش که با عنوان «کتاب سال ۲۰۲۳ سیپری» منتشر شده، این است که با پیشرفت برنامه‌های نوسازی و توسعه بلندمدت نیروی هسته‌ای کشورها، تعداد سلاح‌های هسته‌ای عملیاتی رو به افزایش است. در بخش‌هایی از این گزارش که فارس آن را منتشر کرده، «دن اسمیت» مدیر مؤسسه سیپری به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «ما به پایان یک دوره طولانی کاهش تعداد سلاح‌های هسته‌ای در سراسر جهان نزدیک می‌شویم و شاید به این نقطه رسیده باشیم.» به گفته مدیر مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، مجموع تعداد کلاهک‌های هسته‌ای ۹ قدرت اتمی جهان یعنی بریتانیا، چین، فرانسه، هند، رژیم صهیونیستی، کره‌شمالی، پاکستان، روسیه و ایالات متحده از ۱۲ هزار و ۷۱۰ کلاهک اتمی در آغاز سال ۲۰۲۲ به ۱۲ هزار و ۵۱۲ کلاهک در آغاز سال ۲۰۲۳ کاهش یافت که از این تعداد ۹ هزار و ۵۷۶ کلاهک «برای استفاده احتمالی در انبار‌های نظامی» است که ۸۶ کلاهک بیش از یک سال قبل بوده است. سیپری بین ذخایر موجود کشورها برای استفاده و کل موجودی آن‌ها که شامل کلاهک‌های قدیمی‌تر نیز می‌شود و قرار است برچیده شود، تمایز قائل است. این گزارش می‌افزاید: «ذخایر، کلاهک‌های هسته‌ای قابل استفاده است و این تعداد در حال افزایش است.» البته این ذخایر در دهه ۱۹۸۰، بیش از ۷۰ هزار کلاهک اتمی بوده است.
چین، توسعه‌دهنده عمده
این مؤسسه تحقیقاتی سوئدی گفته که عمده این افزایش از سوی چین بوده که ذخایر خود را از ۳۵۰ به ۴۱۰ کلاهک افزایش داد. هند، پاکستان و کره‌شمالی نیز ذخایر خود را افزایش دادند و روسیه نیز این ذخایر را از ۴ هزار و ۴۷۷ کلاهک به ۴ هزار و ۴۸۹ کلاهک افزایش داد و باقی قدرت‌های هسته‌ای اندازه ذخایر قبلی خود را حفظ کردند. روسیه و ایالات متحده با یکدیگر تقریباً ۹۰ درصد از تمامی ذخایر تسلیحات اتمی جهان را دارا هستند. دن اسمیت در این خصوص توضیح می‌دهد: «تصویر بزرگ‌تر این است که بیش از ۳۰ سال زمان برده است که تعداد کلاهک‌های هسته‌ای کاهش یابد و هم‌اکنون شاهد هستیم که این فرایند در حال حاضر رو به پایان است.» در بخشی از این گزارش که «جوان» آن را منتشر می‌کند، سیپری درباره وضعیت هسته‌ای انگلیس می‌گوید که اگرچه تصور نمی‌شود بریتانیا زرادخانه تسلیحات هسته‌ای خود را در سال ۲۰۲۲ افزایش داده باشد، اما انتظار می‌رود که ذخایر کلاهک‌های هسته‌ای آن در آینده در نتیجه اعلام دولت بریتانیا در سال ۲۰۲۱ مبنی بر افزایش حد مجاز خود از ۲۲۵ به ۲۶۰ کلاهک افزایش پیدا کند. در مورد فرانسه نیز در سال ۲۰۲۲ این کشور برنامه‌های خود را برای توسعه نسل سوم زیردریایی موشک‌های بالستیک هسته‌ای (SSBN) و یک موشک کروز جدید پرتاب از هوا و همچنین نوسازی و ارتقای سیستم‌های موجود ادامه داده است. به علاوه، تصور می‌شود که اسرائیل – که علناً داشتن سلاح‌های هسته‌ای را تأیید نمی‌کند – در حال مدرن‌سازی زرادخانه هسته‌ای خود است.
لفاظی هسته‌ای دولت‌ها تشدید شده
محققان SIPRI بر این باورند که تلاش‌های دیپلماتیک برای کنترل تسلیحات اتمی و خلع سلاح پس از جنگ اوکراین با شکست مواجه شده است. به عنوان مثال، ایالات متحده، «گفتگو‌های دوجانبه ثبات راهبردی» با روسیه را در پی جنگ اوکراین به حالت تعلیق درآورد. در ماه فوریه، مسکو اعلام کرد که مشارکت در پیمان ۲۰۱۰ اقدامات برای کاهش بیشتر و محدود کردن تسلیحات تهاجمی راهبردی (استارت‌نو) را به حالت تعلیق درمی‌آورد. مت کردا، محقق وابسته برنامه تسلیحات کشتار جمعی و پژوهشگر ارشد SIPRI می‌گوید: «بیشتر کشور‌های مجهز به سلاح هسته‌ای لفاظی خود را در مورد اهمیت تسلیحات هسته‌ای تشدید می‌کنند و برخی حتی به طور صریح یا ضمنی به استفاده احتمالی از آن‌ها تهدید کرده‌اند. این رقابت هسته‌ای تصاعدی، به طوری چشمگیری خطر استفاده از تسلیحات هسته‌ای را در اثر خشم برای اولین بار پس از جنگ جهانی دوم افزایش داده است.»ویلفرد ون، مدیر برنامه سلاح‌های کشتار جمعی معتقد است: «با برنامه‌های میلیارد دلاری برای مدرن‌سازی و در برخی موارد گسترش زرادخانه‌های هسته‌ای، به نظر می‌رسد پنج کشور دارای سلاح هسته‌ای که پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای آن‌ها را به رسمیت شناخته، از تعهد خود به خلع سلاح تحت این معاهده دورتر و دورتر می‌شوند.»
با این‌حال، اسمیت می‌گوید که افزایش ذخایر کلاهک هسته‌ای با جنگ اوکراین قابل توضیح نیست، زیرا تولید و توسعه کلاهک‌های جدید نیازمند زمان بیشتری است و اینکه بخش عمده‌ای از افزایش ذخایر در بین کشور‌هایی بوده است که به‌طور مستقیم تحت تأثیر این جنگ قرار نگرفته‌اند. بر اساس گزارش مؤسسه سیپری، در سال گذشته، با رشد اقتصادی و نفوذ چین، این کشور سرمایه‌گذاری زیادی در تمامی بخش‌های نظامی کرده است. اسمیت در پایان این‌گونه توضیح داد: «آنچه شاهد هستیم این است که چین به عنوان یک قدرت جهانی در حال پیشرفت است، این واقعیت زمان ما است.»
پنجاه و چهارمین ویرایش سالنامه SIPRI بدتر شدن امنیت (هسته‌ای) جهانی را در سال گذشته میلادی نشان می‌دهد. دن اسمیت، مدیر SIPRI می‌گوید: «ما در حال رفتن به سمت یکی از خطرناک‌ترین دوره‌های تاریخ بشر هستیم. ضروری است که دولت‌های جهان راه‌هایی برای همکاری برای آرام کردن تنش‌های ژئوپلیتیکی، کند کردن مسابقات تسلیحاتی و مقابله با پیامد‌های بدتر خرابی محیط‌زیست و افزایش گرسنگی جهان بیابند.»
منبع: روزنامه جوان
