حج؛ وصیت مهم امیرِ مؤمنان
حج ابراهیمی از عبادات پر رمز و رازی است که در طول عمر یک بار بر انسان مستطیع، واجب می‌شود؛ عبادتی که آن‌قدر گستردگی دارد که معمولا فقها رساله‌ای جداگانه برای حج دارند.
در عظمت حج همین بس که طبق روایات معتبر که در کتاب شریف کافی و «من لایحضره الفقیه» آمده، اگر کسی شرایط کامل استطاعت را داشته باشد و عمدا حج به جا نیاورد، یهودی و نصرانی می‌میرد.
امیرمؤمنان علیه‌السلام در خطبه اول نهج البلاغه می‌فرماید: «خداوند زیارت خانه خود را که قبله مردم قرار داده بر شما واجب کرده و مشتاقان، همچون چهارپایانِ به آب رسیده، به آن هجوم می‌برند و همانند کبوتران به آن پناه می‌برند. حج را نشانه خاکسارى در برابر عظمت و اعتراف به عزت خداوندیش قرار داد.»
حضرت در ادامه می‌فرماید: خداى سبحان کعبه را نشانه اسلام و حرم امن پناهندگان قرار داد. زیارتش را فرض، حقّش را لازم و رفتن به سویش را بر شما واجب کرد و اعلام کرد: « وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِین؛ بر آنان که توانایى رفتن دارند زیارت بیت واجب است، و آن که نسبت به این حکم الهى کفر ورزد بداند که خدا از همه جهانیان بی‌نیاز است».
حضرت علی علیه‌السلام در نامه 47 نهج البلاغه که پس از ضربت ابن ملجم ملعون، وصایایی را بیان می‌فرماید، در فرازی از آن وصایا، به حج توصیه می‌کند و در هشداری می‌فرماید: «وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ لَا تُخَلُّوهُ مَا بَقِیتُمْ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا؛ خدا را! خدا را! درباره خانه خدا، تا هستید آن را خالى مگذارید، زیرا اگر کعبه خلوت شود، مهلت داده نمی‌شوید!
حج از ارکان دین است
باید توجه داشت که حج یکی از واجبات دینی است که در روایات متعدی از ارکان اسلام شمرده شده است. درست است که در یک تقسیم‌بندی، حج جزء فروع دین مطرح شده؛ اما ملاکش متفاوت است. همچنانکه نماز هم در این تقسیم‌بندی جزء فروع است؛ اما همین نماز در کنار حج از ارکان اسلام و ستون دین است و اگر قبول شود بقیه اعمال قبول می‌شود. این منافاتی با فروع بودن آن نیست؛ چرا که ملاک‌ها در هر یک متفاوت است.
حج تعطیل‌بردار نیست
نکته مهم دیگر این است که به راحتی نباید این فریضه الهی تعطیل شود؛ یعنی اهمیت آن به قدری است که به صرف اینکه فرضا پول حج به جیب این عرب‌های معلوم‌الحال هم برود نمی‌شود حج را تعطیل کرد. در اهمیت این نکته همین بس که در حدیث است که اگر مردم حج را رها کردند، بر زمامدار مسلمانان است که آنان را بر انجام دادن فریضه حج وادار سازد، چه بخواهند و چه نخواهند؛ چرا که این خانه، برای حج برپا شده است. (کافی/ج4/ص272)
در حدیث دیگری در کافی از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: اگر مردم، هزینه سفر حج را نداشته باشند، مخارج سفر آنان از بیت المال مسلمانان پرداخت می‌شود.
