اینستاگرام؛ اسلحه پیاده‌نظام غرب برای تغییر سبک زندگی
در سایه نظارت‌های ناکافی و بدون برنامه‌ریزی مسئولان و از همه مهم‌تر عدم تحقق شبکه ملی اطلاعات که از مهمترین مطالبات رهبری و مردم است، سبک اندیشه و رفتار اینستاگرامی زندگی مردم ایران را تحت‌الشعاع قرار داده است.
اینستاگرام، شبکه مجازی است که این روزها افراد زیادی را در جهان درگیر خود کرده است؛ از سلبریتی ها تا افراد عادی دوست دارند لحظه به لحظه زندگیشان را در این شبکه با دیگران به اشتراک بگذارند.
عده دیگری نیز که فعالیت کمی در این فضا دارند هم به نوعی معتاد این فضا شده‌اند و دوست دارند از ریزترین جزئیات زندگی افراد با خبر شوند. در حالی که از معضلات شبکه‌های اجتماعی مانند ترویج شایعات بی اساس و ثابت نشده یا اخبار کذب و غیر واقعی در امان نباشند و خودشان نیز از این مسئله بی خبر باشند.
امکان دیگری که شبکه مجازی فراهم کرده است این که افراد عادی بدون کوچکترین علم و دانش و یا هنری می توانند با عضویت در این شبکه و به اشتراک گذاری جزئیات ریز زندگیشان «فالوور» یا دنبال‌کننده جذب کنند به طوری که حتی از این راه کسب درآمد می‌کنند!
این شبکه علاوه بر اعتیادی که برای افراد ایجاد می‌کند باعث روی کارآمدن افرادی می‌شود که نه تنها هنری ندارند اما با ترویج رفتارهای ضد اجتماعی از فحاشی تا خودنمایی و خود را به دروغ متفاوت نشان دادن، به محبوبیتی حتی چندین برابر هنرمندان و عالمان جامعه دست می یابند.
“فیلترینگ” یکی از راه حل‌هایی است که برای کنترل فضای مجازی این سال‌ها متناوب از آن یاد شده است؛ ولی باید گفت که فیلتر کردن راه حل مناسب و ریشه‌ای نیست چرا که مخاطبان از این فضا به فضای دیگری که قابلیت‌های آزادانه و بیشتری دارد کوچ خواهند کرد و یا از فیلترشکن‌ها که امروز به راحتی در دسترس همه قرار دارد، استفاده می‌کنند. به نظر می رسد که برای حل معضلات اجتماعی و فرهنگی جامعه و مواجه با مشکلات این گونه فضاها باید سواد رسانه ای جامعه را بالا برد.
این در حالی است که مدت هاست برخی از متولیان فرهنگی و برخی از مسئولین دلسوز نظام در خصوص آزادی بیش از حد در فضای مجازی و رها بودن فضای مجازی بارها و بارها در مصاحبه های مختلف هشدار داده اند که همین موضوع باعث ایجاد انحرافات بسیاری در عرصه های مختلف در کشور خواهد شد.
فضای مجازی رهاشده و صاحب ندارد
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مجتبی ذوالنوری نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از وضعیت کنونی فضای مجازی اظهار داشت: فضای مجازی متأسفانه رهاشده است و دولت کنترلی بر روی آن ندارد. دولت می‌تواند کنترل ایجاد کند اما کنترل‌ها را اعمال نمی‌کند به‌طوری‌که در فضای مجازی انواع ناهنجاری‌ها، قبح زدایی ها، حرمت‌شکنی‌ها، توهین به مقدسات و ارزش‌ها را شاهد هستیم.
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس افزود: علاوه بر این شاهد گسترش راه‌های تخلف و دزدی هستیم که در فضای مجازی اتفاق می‌افتد و این به امنیت و آرامش کشور صدمه می‌زند. دولت نمی‌خواهد به این عرصه‌ها ورود پیدا کند اگر بنا داشته باشد ورود پیدا کند قطعاً این‌ها قابل‌کنترل است.
مسئولان اعتقادی به کنترل فضای مجازی ندارند
سید مرتضی اسماعیلی طبا عضو شورای فرهنگ عمومی قم بابیان اینکه فضای مجازی نیازمند نظارت و کنترل اساسی است، اظهار داشت: رصد فضای مجازی توسط دستگاه‌های فرهنگی به‌تنهایی کافی نیست و باید به‌صورت عملیاتی و برنامه‌ریزی‌شده این فضا را برای سنین مختلف طبقه‌بندی کرد.
وی ادامه داد: فضای مجازی در کشور به‌طور کامل رها است و هیچ نهاد و سازمانی به‌صورت علمی و حساب‌شده بر روی این فضا نظارت ندارد.
عضو شورای فرهنگ عمومی استان قم ابراز داشت: در کشور ما متأسفانه یک کودک ۵ ساله هم می‌تواند به همه بخش‌های فضای مجازی دسترسی داشته باشند که به‌هیچ‌عنوان علمی و کارشناسی نیست.
فضای مدلینگ و تبلیغات در اینستاگرام
شبکه اجتماعی اینستاگرام در سال‌های اخیر با رونق بیشتری روبرو بوده و چون بر پایه تصویر و ویدئو استوار است، بازار مدلینگ و تبلیغات مد و لباس در آن بسیار داغ است. با گشت و گذاری در این پلتفورم متوجه می‌شویم که زنان و دختران و حتی کودکان، ابزارهای هیجان‌انگیزی برای تبلیغ کالاها هستند!
این مسئله در کنار پوشش نامناسب مبلغان کالاهای مدلینگ خود به معضل دیگری تبدیل شده است که ناشی از عدم نظارت کافی بر این فضاست.
درآمد بالای مدلینگ در اینستاگرام باعث شده است که همه به این عرصه رو بیاورند و نبود نظارت و کنترل عامل رشد سریع این حرفه در اینستاگرام شده است. در این بین باید به بازیگرانی که در سال های گذشته بسیار کم کار و یا بیکار شده اند هم اشاره کرد که با مدل شدن در آرایشگاه‌ها و به لطف میکاپ آرتیست‌ها یا مزون‌های کیف و کفش لباس دوباره توانسته اند در معرض دید قرار بگیرند و شاید بتوان گفت همین سلبریتی ها هستند که بر داغی این بازار در اینستاگرام می‌افزایند.
سلبریتی ها ابزاری جذاب برای دنیای تبلیغات
حجت الاسلام سید محمود موسوی، کارشناس مسائل فرهنگی با اشاره به نقش سواد رسانه ای در جامعه، اظهار داشت: امروز باید قبل از ورود به فضای مجازی و شروع به فعالیت در این عرصه، حتما آموزش ها و مهارت ای سواد رسانه ای را فرا بگیریم.
این کارشناس و تحلیلگر مسایل فرهنگی بیان داشت: با فراگیری درست مهارت های سواد رسانه ای می توانیم به درستی رسانه و پیام های آن را بشناسیم و نسبت به آن موضع گیری و کنش صحیح داشته باشیم.
موسوی در ادامه بااشاره به موضوع سلبریتی ها و الگو شدن آنها در این فضا، ابراز داشت: سال ها از ظهور و بروز فرهنگ سلبریتی در غرب و نفوذ آن به سایر جوامع می‌گذرد، اما به نظر می رسد که همچنان سلبریتی‌ها کالاهای جذابی برای تبلیغات و جذب مشتری در ابعاد و عرصه های گوناگونی همچون اقتصاد، سیاست، فرهنگ و … محسوب می شوند.
وی اضافه کرد: همچنین با گذشت زمان، نه فقط از جذابیت آنها برای تبلیغ کاسته نشده بلکه به مدد شیوه‌ها و ابزارهای نوین، حتی به این جذابیت افزوده هم شده است.
این کارشناس فرهنگی ابراز داشت: مساله سلبریتی ها فقط مربوط به جامعه ما نیست، با این حال عوارض و تبعات نامطلوب آن ها در کشور ما شکل متفاوتی به خود گرفته است و در بزنگاه های خاص تاثیر خود را می گذارد.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به تأثیری که سبلریتی ها بر سبک زندگی مردم و به خصوص نسل جدید می گذارند، لذا آن چه وظیفه مدیران و دغدغه مندان جامعه است این که در مسیر ارتقای سطح سواد رسانه ای و بینش مردم کار کنند و زمینه های این مساله را فراهم نمایند.
استفاده ابزاری از زنان فقط در تبلیغات نیست
رفیع الدین اسماعیلی، استاد دانشگاه با اشاره به استفاده ابزاری از زنان در عرصه فضای مجازی برای تبلیغات کالا، اظهار داشت: این نگاه ابزاری منحصر به تبلیغات هم نمی شود بلکه در سریال ها و برخی برنامه ها از این نوع محورها استفاده می شود.
اسماعیلی عنوان کرد: در رسانه غرب این موضوع بسیار پررنگ است و یک عنصر جدی محسوب می شود.به قول خودآنها جذب مخاطب می کند و رسانه های غربی بسیار تند و زیاد هم از این عنصر استفاده می کنند. استفاده اقتصادی از زن در رسانه تبدیل به امر عادی شده است.
نفوذ فرهنگ و تفکر غربی در رسانه داخلی
وی اضافه کرد: با توجه به نفوذ فرهنگ و تفکر غربی در رسانه های داخلی، متاسفانه از برهه ای این موضوع بسیار گسترش پیدا کرد. ابتدا این مسئله در سینما مطرح و کم کم وارد رسانه ملی شد و آرام آرام تبدیل به یک امر عادی شده است، امری که برگرفته از نگاه و تفکر غربی است.
این پَژوهشگر عرصه رسانه خاطرنشان کرد: امتداد این موضوع در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی رخ داد و استفاده ابزاری از زنان وارد شبکه های اجتماعی و فضای مجازی شد.
جذب مخاطب با استفاده ابزاری از زنان، دختران و کودکان
این کارشناس مسائل فرهنگی و رسانه ای تاکید کرد: در شبکه های اجتماعی فردی که ناشناخته است از این طریق یعنی استفاده ابزاری از زنان تلاش می کند تا مخاطب جذب کند.
وی ادامه داد: امروز از طریق شبکه های اجتماعی مفهموم نمایش بسیار جدی شده است. در این عرصه برخی خوشحال هستند که خود را برای بقیه به نمایش میگذارند که به نظرم باید وجود شبکه های اجتماعی این موضوع بسیار پررنگ شده است.
اسماعیلی تصریح کرد: از طرفی این موضوع در شبکه اجتماعی اینستاگرام که تصویر و عکس محور است بیشتر اتفاق می افتد چرا که عنصر نمایش با اینستاگرام قرین است. این خاصیت اینستاگرام منجر به افزایش استفاده ابزاری از زنان شده است و امروز هم که متاسفانه هیچ قاعده و قانون مشخص و دقیقی برای این مسائل وجود ندارد هر کسی هر کاری که دوست دارد انجام می دهد.
اینستاگرام و جنایت علیه نوجوانان کشور
احسان شاه‌قاسمی عضو هیئت علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به مساله لایو آزاردهنده نوجوان ۱۴ ساله در شبکه اینستاگرام گفت: متاسفانه این موضوع اگرچه آزاردهنده است اما چیز جدیدی نیست. چرا که بسیاری از خانواده‌ها اطلاع ندارند که کودکانشان در فضای مجازی چه می‌کنند.
وی با بیان اینکه ۱۰ سال پیش در مقاله‌ای تاکید کردم که اینترنت و کامپیوتر به درد کودکان نمی‌خورد، افزود: امروز نیز این دیدگاه کماکان وجود دارد که نباید به فرزندانمان قبل از ۱۸ سالگی اینترنت و گوشی موبایل بدهیم.
این پژوهشگر با تاکید بر اینکه در این شرایط فیلترینگ پاسخگو نیست، ادامه داد: در اینستاگرام جنایت علیه نوجوانان ما اتفاق می‌افتد و ما به نوعی برده این شبکه هستیم.
وی با بیان اینکه برخی برای اجتناب از این فضا آدرس غلط به مردم می‌دهند و در حق مردم جنایت می‌کنند، افزود: حتی برای آموزش مجازی نیز باید فرزندان از گوشی، تبلت و یا لپ تاپ والدین استفاده کنند و این ابزارها را به صورت فردی در اختیارشان قرار ندهیم.
انکار مسئولان و استفاده سیاسی از موضوع فیلترینگ
همچنین پرهام فرهنگ وصال، کارشناس حقوق بین الملل با اشاره به تهییج نوجوان به جرم در شبکه‌های اجتماعی از دید حقوقی گفت: شبکه‌های اجتماعی بستر سوق دادن نوجوانان به جرم و بروز جرم هستند که این موضوع قابل پیگرد قضایی و اداری است. در این زمینه نهادهای بین المللی دارای سازوکارهایی هستند اما ما منفعل عمل می‌کنیم.
وی گفت: در شرایطی که مسائلی مانند عادی سازی رفتارهای جنسی خطرآفرین، ترویج ازدواج سیاه، تشکیک در سن ازدواج و مواردی از این دست در شبکه ای مانند اینستاگرام ترویج می‌شود، انکار مسئولان، استفاده سیاسی از موضوع فیلترینگ و تقلیل دادن موضوع ناهنجاری صورت گرفته در اینستاگرام به یک کودک، مورد انتقاد است.
فرهنگ وصال، موثرترین نوع اقدام را پیشگیری عنوان کرد و گفت: شبکه‌های اجتماعی خارجی مجال بیشتری برای فحشا ایجاد کرده‌اند و باید به دنبال راه چاره باشیم.
در هر صورت امروز فضای بی دروپیکر مجازی مخصوصا شبکه های اجتماعی همچون اینستاگرام تبدیل به قتلگاهی برای نسل جوان و نوجوان کشور شده است که هیچ کسی پاسخگو نیست و در راستای این موضوع اقدامی جدی انجام نمی شود.
البته مطالبه رهبری معظم انقلاب مبنی بر راه اندازی شبکه ملی اطلاعات نیز سال هاست روی زمین مانده است. تحقق این مطالبه و حمایت از شبکه‌های اجتماعی داخلی می‌تواند راهکارهای موثری برای کنترل این فضا باشد. نکته دیگر اینکه بیشتر پهنای باند اینترنت کشور به جای شبکه‌های اجتماعی خارجی در اختیار شبکه های اجتماعی داخلی باشد و برای این فضا محتوای مناسب هر قشر از جامعه آماده شود تا بر اثر این کمبود فرد به دنبال محتوای دیگری که توسط دشمنان آماده شده است نباشد. / دانا نیوز
