اپ‌های اجتماعی مشهور چه ضریب نفوذی در دنیا دارند؟
سه روز پیش پارلمان فرانسه معین کرد شبکههای اجتماعی تیکتاک، اینستاگرام و اسنپ‌چت، سن کاربران جدید فرانسوی‌اش را تایید کند و کاربران زیر 15 سال تنها با رضایت والدین‌شان می‌توانند در این سه شبکه اجتماعی حساب باز کنند.
این طرح پس از تصویب در مجلس فرانسه، با اکثریت آرا در مجلس سنا هم مورد حمایت قرار گرفت اما همچنان مشخص نیست که چه زمانی طرح تایید سن قانونی کاربران فرانسوی در سه پلتفرم ذکرشده، لازم‌الاجرا می‌شود؛ چراکه اجرای طرح بستگی با مطابقت آن با قوانین اتحادیه اروپا دارد. امانوئل مکرون نیز پس از بالا گرفتن آتش اعتراضات در فرانسه، به علت کشته شدن نوجوان 17 ساله الجزایری‌الاصل، در چند روز گذشته به نقش بازی‌های ویدئویی و شبکههای اجتماعی در ترویج خشونت اشاره و تاکید کرد که برای حذف محتوای تحریک‌آمیز در شبکههای اجتماعی اقدامات محدود‌کننده را اجرا خواهند کرد و این شبکه‌ها باید محتوای حساس را حذف کنند و مسئولیت خود را انجام دهند.
مکرون همچنین خواستار حذف محتواهای حساس و همچنین شناسایی کاربرانی شد که خواهان بی‌نظمی یا تشدید خشونت هستند. همچنین از سوی دیگر دولت فرانسه برای شناسایی افرادی که در شبکههای اجتماعی دعوت به مشارکت در اعتراضات و ترویج خشونت می‌کنند، در تلاش است. وزیر کشور فرانسه نیز اعلام کرده است: «مقامات فرانسوی تا حد امکان اطلاعات بیشتری به شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی ارائه خواهند داد تا در ازای آن، هویت افرادی که به خشونت تشویق می‌کنند را به دست آورند. هر فردی که از شبکههای اجتماعی برای این کار استفاده کند، شناسایی می‌شود.» تقریبا از سال 2011 و آغاز بهار عربی در کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه، نقش شبکههای اجتماعی در رقم زدن تحولات سیاسی_اجتماعی برای تمام جهانیان روشن شد.
همچنین به گفته کارشناسان علوم اجتماعی، استفاده از واژه‌هایی مانند انقلاب فیسبوکی یا انقلاب توییتری، همگی نشان از اهمیت شبکههای اجتماعی در شکل‌گیری و ایجاد ارتباط میان معترضان دارد. درواقع فعالان سیاسی و جامعه‌شناسان، پس از بهار عربی شبکههای اجتماعی را به‌عنوان ابزار جدیدی برای ارائه تخلفات دولت‌ها و رشد مطالبه شهروندی و البته هماهنگی، برنامه‌ریزی و جریان‌سازی برای اعتراضات می‌دانند.
در همین زمینه بیان می‌شود که در بهار عربی از آغاز سال 2011 شبکه اجتماعی فیسبوک به‌عنوان محبوب‌ترین شبکه اجتماعی در خاورمیانه حدود 21 میلیون کاربر در کشورهای عربی داشته است. این رقم در پایان همین سال به 32 میلیون نفر رسیده است. از این تعداد نیز حدود 55 درصد در بازه سنی میان 13 تا 24 سال قرار داشتند. گفته می‌شود که رسانه‌های نوظهور یعنی همان شبکههای اجتماعی به دلیل شکستن مرزهای مکانی و زمانی؛ ظرفیت تازه و جدیدی را برای مطرح شدن دغدغه‌ها و مشکلات گروه‌های به حاشیه رانده شده، ایجاد کرده است. نظریه وابستگی دفلور پیرامون آثار فرهنگی و اجتماعی رسانه‌ها است. براساس این نظریه، رسانه‌ها از طریق آموزش در زمینه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، آگاهی‌بخشی، سرگرمی و امثال آن مخاطبان خود را به خود وابسته می‌کنند. بدیهی است که وابستگی شهروندان به هر رسانه به میزان سرمایه اجتماعی آن و قابل اعتماد بودن آن بستگی دارد. افراد به رسانه‌ای بیشتر وابسته می‌شوند که بتواند نیازهای بیشتری از آنها را برطرف کند و اگر این خواسته مخاطب محقق نشود، مخاطبان سراغ یک رسانه دیگر می‌روند.
براساس تحلیل‌های ارائه‌شده از سوی جامعه‌شناسان حوزه خاورمیانه و آفریقا، رسانه‌های بزرگ کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا عمدتا وابسته به دولت هستند و در سایه سانسور نتوانستند اصلی‌ترین نیازهای مخاطبان جوان، شهرنشین و دانش‌آموخته‌شان که مشارکت سیاسی و احترام به حقوق شهروندی است را محقق کنند. از این‌رو میان رسانه‌های خاورمیانه و شمال آفریقا در بازه زمانی ظهور بهار عربی و مخاطبان‌شان شکاف و فاصله ایجاد شد و مخاطبان به سراغ رسانه‌های نوظهور مانند فیسبوک رفتند و به‌طور کلی شبکههای اجتماعی و اینترنت، نقش اساسی در شکل‌دهی اذهان عمومی نسل جوان در جغرافیای ذکر شده داشته است. در مقاله‌ای منتشرشده از سوی الجزیره، شبکههای اجتماعی به‌عنوان ابزاری برای گسترش دموکراسی در بهار عربی و به‌طور همزمان به ابزاری برای مبارزه با دموکراسی معرفی می‌شوند که به‌طور مثال در انتخابات 2008 آمریکا، نمونه این مبارزه از بستر شبکههای اجتماعی را دیدیم. این مقاله جریان ظهور شبکههای اجتماعی در انتخابات آن سال آمریکا را به‌عنوان پایگاه تبلیغاتی برای انتخابات می‌داند و این‌گونه تفسیر می‌کند که پس از آن دوره شبکههای اجتماعی به سرعت در میان مردم رشد کردند و بدون هیچ سانسوری توانستند اطلاعات بیشتری را در اختیار مردم قرار دهند. پس از آن اما شبکههای اجتماعی دیگر فقط رسانه‌های بی‌طرف نبودند، بلکه از آن تاریخ به بعد اذهان عمومی را به سمت اخبار و محتوای مدنظر خود هدایت کردند و تمام اطلاعات جمع‌آوری و منتشرشده در شبکههای اجتماعی بدون سانسور بود. البته در این بین ناگفته نماند که آنچه این روند را تقویت کرد، فروپاشی مطبوعات محلی آمریکایی بود که پیش از آن نقش شکل‌دهنده افکار عمومی را ایفا می‌کردند و به‌عنوان مدافع دولت و سیاستمداران در برابر ایده‌ها و اخبار نادرست ظاهر می‌شدند.
با توجه به اتفاقات اخیر فرانسه، کمپین‌های انتخاباتی آمریکا و نقش فیسبوک در بهار عربی، در ادامه این گزارش آمارهایی درباره شبکههای اجتماعی محبوب و برتر جهان ارائه می‌شود.
درباره قوانین استفاده از شبکههای اجتماعی در جهان
همان‌گونه در ابتدای گزارش گفتیم، حالا دیگر تاثیر سوق‌دهی اذهان عمومی توسط شبکههای اجتماعی بر هیچ‌کس پوشیده نیست، برهمین اساس برخی کشورها برای استفاده از شبکههای اجتماعی قوانینی را وضع کرده‌اند.
برای بررسی این قوانین ابتدا سراغ آمریکا می‌رویم. یکی از مهم‌ترین نکات در قوانینی که قانونگذاران آمریکایی بر آن تاکید کرده‌اند کنترل محتوای شبکههای اجتماعی برای کودکان‌ونوجوانان و جلوگیری از انحصارطلبی شرکت‌های بزرگ است، همچنین دو سناتور آمریکایی لایحه‌ای ارائه کرده‌اند که براساس آن، پلتفرم‌های آنلاین موظفند به والدین آمریکایی برای کنترل بهتر فعالیت‌های آنلاین فرزندان‌شان کمک کنند. پلتفرم‌های آنلاین ملزم می‌شوند تا از ترویج رفتارهای مخرب ازجمله خودکشی، آسیب به خود، اختلالات غذا خوردن و قلدری اجتناب کنند.
در چین نیز از قوانین مرتبط با شبکههای اجتماعی قانونمندسازی سلبریتی‌ها در فضای مجازی است. سازمان فضای مجازی چین (CAC) اعلام کرد که علیه انتشار هرگونه محتوای مخرب در گروه‌های طرفداری سلبریتی‌هایشان اقدام می‌کند و کانال‌های بحث و گفت‌وگویی را که با انتشار اخبار سلبریتی‌ها در جامعه مشکلاتی به‌وجود می‌آورند، تعطیل می‌کند. همچنین اداره فضای سایبری چین پیش‌نویس قوانینی برای اپلیکیشن‌های موبایل منتشر کرده که براساس آن شبکههای اجتماعی‌ای که قابلیت تاثیر روی عقاید عمومی دارند، تحت بررسی امنیتی قرار می‌گیرند.
در روسیه هم پوتین دستور داد تا یک سیستم جدید برای ممنوعیت محتوای سمی اینترنت درنظر گرفته شود. سیستم جدید بخشی از فهرست دستوراتی است که برای محافظت از کودکان استفاده می‌شود و همچنین درپی حمله روسیه به اوکراین در اوایل مارس ۲۰۲۲، در این بین جنگی سایبری میان روسیه و شرکت‌های فناوری به‌وجود آمد. بسیاری از شبکههای اجتماعی بزرگ درپی درخواست اوکراین ازجمله فیسبوک و توییتر، محتوای رسانه‌های رسمی روسیه را مسدود کردند و در مقابل روسیه نیز این شبکه‌ها را مسدود کرد. پس از آن متا شرکت مادر فیسبوک، قوانین مربوط به نفرت‌پراکنی خود را تغییر داد و به کاربران اوکراینی اجازه داد پست‌های مرگ بر مهاجمان روسی را منتشر کنند، در پی این اقدام روسیه نیز اینستاگرام را مسدود کرد.
همچنین پارلمان اتحادیه اروپا لایحه «سرویس‌های دیجیتال» را در سال 2021 تصویب کرد. براساس این قانون پلتفرم‌هایی مانند گوگل، آمازون و فیسبوک، نمی‌توانند از داده‌های حساس مانند نژاد، جنسیت و مذهب افراد برای تبلیغات هدفمند سوءاستفاده کنند. طبق این قانون سرویس‌ها باید به کاربران این توانایی را بدهند تا به‌راحتی از ردیابی اطلاعات‌شان صرفنظر و به پلتفرم‌ها فشار بیاورند تا محتوای غیرقانونی (مانند نفرت‌پراکنی یا کالاهای جعلی) را حذف کنند.
در استرالیا نیز لایحه حریم خصوصی آنلاین ارائه شد و بر اساس آن شبکههای اجتماعی وادار می‌شوند برای کاربران کمتر از ۱۶ سال رضایت والدین را دریافت کنند. در این پیش‌نویس جریمه‌ای تا ۱۰ میلیون دلار استرالیایی برای پلتفرم‌های اینترنتی خاطی درنظر گرفته شده است.
براساس آمار منتشرشده از Statista تا انتهای ماه جولای سال 2022 فیسبوک در صدر محبوب‌ترین شبکههای اجتماعی جهان قرار داشت.
فیسبوک
بزرگترین شبکه ارتباط اجتماعی، هم از نظر تعداد کل کاربران و هم اعضای حقیقی ثبت شده در سراسر جهان است. این شبکه اجتماعی محبوب در فوریه سال ۲۰۰۴ تاسیس و در طول ۱۲ سال موفق به جمع‌آوری بیش از ۱.۵۹ میلیارد کاربر فعال در ماه شد. براساس آمارهای رسمی، بیش از یک میلیون کسب‌وکار کوچک و متوسط از این شبکه اجتماعی برای تبلیغات تجاری خود استفاده می‌کنند. فیسبوک در حال حاضر حدود 2 میلیارد و 10 میلیون فعالیت ماهانه توسط کاربرانش دارد. همچنین میزان درآمد آن در سال 2020، 86 میلیارد دلار و در سال 2021، 117 میلیارد دلار بود.
یوتیوب
دومین شبکه اجتماعی محبوب و تاثیرگذار در میان کاربران شبکههای اجتماعی جهان است. البته یوتیوب بزرگترین رسانه تصویری جهان نیز محسوب می‌شود که در ۱۴ فوریه سال ۲۰۰۵ با همکاری سه کارمند سابق پی پال تاسیس و پس از آن در نوامبر ۲۰۰۶ به قیمت ۱.۶۵ میلیارد دلار توسط کمپانی گوگل خریداری شد. این وبسایت در حال حاضر بیش از یک میلیارد و 500 میلیون بازدید ماهانه دارد. میزان درآمد آن در سال 2020، 19.8 میلیارد دلار و در سال 2021، 28.8 میلیارد دلار بود. همچنین گفته می‌شود در بهار عربی، یوتیوب نقش ویژه‌ای در ترویج شهروندخبرنگار داشته است.
واتساپ
سومین شبکه اجتماعی محبوب واتساپ است. متاسفانه داده‌ها از این پلتفرم دقیق نیست و گفته می‌شود که در سال ۲۰۱۹ تعداد کاربران فعال واتساپ به حدود ۵۰۰ میلیون کاربر روزانه و فعال رسید و تا ماه مارس سال ۲۰۲۰ حدود ۲ میلیارد کاربر ماهانه داشته است. سال انتشار این شبکه اجتماعی سال 2009 است. میزان درآمد آن در سال 2020، 5 میلیارد دلار و درآمد سال 2021، 8.7 میلیارد دلار بود.
اینستاگرام
چهارمین رسانه محبوب، براساس تعداد کاربران اینستاگرام است. این پلتفرم در ۶ اکتبر سال ۲۰۱۰ راه اندازی شد و بیش از 1.440 میلیارد کاربر فعال در ماه دارد و مالک اصلی آن هم فیسبوک است. درحال حاضر حدود 18.1درصد از جمعیت کره زمین از اینستاگرام استفاده می‌کنند. هویت اصلی این شبکه اجتماعی هم انتشار تصاویر و به اشتراک‌گذاری لحظات از طریق عکس‌هاست. همچنین تعداد کاربر فعال ماهانه، 1.4 میلیارد و میزان درآمد آن در سال 2020، 26.8 میلیارد دلار و درآمد سال 2021، 47.6 میلیارد دلار است.
وی‌چت
وی‌چت اما یکی دیگر از شبکههای اجتماعی محبوب و پرمخاطب ساخت چین است که ماهانه بیش از یک میلیارد کاربر فعال دارد. سال انتشار این پلتفرم 2011 و همچنین میزان درآمدش در سال 2020، 73.9 میلیارد دلار و در سال 2021، 87.8 میلیارد دلار است. این پلتفرم در سال‌های اول ورودش به کشورمان نیز طرفداران خود را داشت.
تیک تاک
ششمین شبکه اجتماعی محبوب جهان تیک تاک، رسانه تقریبا تازه متولد شده است. سال انتشار تیک تاک 2016 و میزان درآمدش در سال 2020، 35 میلیارد دلار و در سال 2021، 60 میلیارد دلار است. همچنین 56.2 درصد از کاربران تیکتاک خانم‌ها و 43.8 درصد آن آقایان هستند و ماهانه 1.02 میلیارد کاربر فعال دارد.
تلگرام
هفتمین پلتفرم محبوب با ماهانه 700میلیون کاربر فعال تلگرام است. براساس آمارهای غیررسمی این پیامرسان 50 میلیون کاربر فعال ایران دارد. از آنجایی که دسترسی‌‌ها به سرویس‌های تلگرام مجانی بوده، طبق داده‌های این پلتفرم درآمد دو سال 2020 و 2021 آن صفر است.
اسنپ چت
هشتمین پلتفرم محبوب در عالم شبکههای اجتماعی است. این پلتفرم در سال 2011 از طریق شرکت بتا منتشر شده است. تعداد کاربر فعال ماهانه آن 617 میلیون کاربر، میزان درآمد آن در سال 2020، 2.5 میلیارد دلار و در سال 2021، 4.1 میلیارد دلار است. 51.8 درصد کاربران اسنپ‌چت را خانم‌ها و 47.4 درصد آن را آقایان تشکیل می‌دهند. طبق آخرین گزارشات، 7.7 درصد جمعیت کره زمین از اسنپ چت استفاده می‌کنند.
توییتر
و بالاخره نام توییتر در لیست محبوب‌ترین شبکههای اجتماعی دیده شد اما در جایگاه نهم. تعداد کاربر فعال ماهانه آن 486 میلیون کاربر است. همچنین میزان درآمدش در سال 2020، 3.7 میلیارد دلار و میزان درآمد سال 2021، 5 میلیارد دلار بود. تاریخ انتشار این پلتفرم 2006 بوده و حدود 6.1 درصد جمعیت کره زمین، از توییتر استفاده می‌کنند. در این میان نیز 72.7 درصد کاربران توییتر را آقایان و 27.3 درصد آن را خانم‌ها تشکیل می‌دهند. در اتفاقات و ناآرامی‌های اخیر کشورمان از این پلتفرم و هشتگ‌سازی‌های آن برای ترویج خشونت بسیار استفاده شد.
پینترست
دهمین پلتفرم شبکه اجتماعی محبوب جهان هم پینترست است. پلتفرمی که کاربرانش وقتی می‌خواهند در جهانِ تصاویر زیبا یا الهام‌دهنده غرق شوند، از آن استفاده می‌کنند. تعداد کاربر فعال ماهانه آن 433 میلیون کاربر است. میزان کاربران فعال ماهانه پینترست تغییر آنچنانی نکرده و حتی می‌توان گفت در 6 ماه ابتدایی سال 2022، حدودا ثابت بوده. آمار کاربران فعال ماهانه در پینترست از جولای سال 2020 تا جولای 2022، فقط 17 میلیون نفر افزایش داشته است. سال انتشار این پلتفرم 2010 است و میزان درآمدش در سال 2020، 1.69 میلیارد دلار و میزان درآمد سال 2021، 2.5 میلیارد دلار بود. درمجموع 7 درصد از افراد جهان از پینترست استفاده می‌کنند.
نویسنده: زینب مرزوقی
منبع: فرهیختگان
