آیا حیوانات خانگی بر بهبود کیفیت زندگی افراد تاثیر دارند؟!

حیوانات خانگی در دهه‌های اخیر به مولفه ای انکارناپذیر در زندگی شهری تبدیل شده‌اند. هرچند انسان قدیم همواره همزیستی با حیوانات اهلی را تجربه کرده است، اما ورود حیوانات خانگی به حریم داخلی زندگی افراد و برقراری ارتباط صمیمی و عاطفی با آنها که گاه به جایگزینی با اعضای خانواده منجر شده، در سالهای اخیر روند رو به رشد داشته است.  همچنین در سالهای اخیر این پیشفرض در اذهان عمومی فراگیر شده است که نگهداری از حیوانات خانگی مثل سگ و گربه برای بهبود سلامت روانی افراد و اجتماعی سازی کودکان مفید است. اما داده های علمی و پژوهشی متعددی این فرضها را زیر سوال برده اند.
چنانچه مایلید از زاویه جدیدی به این امر نگاه کنید حتما نگاهی به آمار و داده‌های زیر بیاندازید.

مجله روانشناسی PsyPost در گزارشی که در سپتامبر 2022 راجع به عوارض مثبت و منفی نگهداری از سگ در بین امریکاییها منتشر کرد اینطور می نویسد:
محققان دریافتند افرادی که پیوندهای قوی تری با سگ خود داشتند، نتایجی از جمله حمایت عاطفی و همراهی بیشتری را گزارش می کنند. اما نتایج منفی نیز مشاهده شدند. افرادی که تعامل بیشتری با سگ های خود داشتند، افسردگی بیشتر و سطوح بالاتری از اضطراب را نشان می دهند.

در ادامه این گزارش آمده است اگرچه بسیاری از مردم می‌گویند که داشتن یک سگ به آنها کمک می‌کند تا برخی از علائم سلامت روانی خود را مدیریت کنند؛ مانند فرار از افکار منفی و ایجاد انگیزه از طریق عهده دار شدن مسئولیت مراقبت و محبت به یک موجود زنده. اما مراقبت از سگ می‌تواند به همان اندازه طاقت‌فرسا نیز باشد و مالکان را از معاشرت با افراد دیگر باز دارد. همچنین این راه حل برای کسانی که از افسردگی و اضطراب رنج می برند مناسب نیست و در واقع ممکن است در برخی زمینه ها آن را بدتر کند.[1]

بر اساس گزارش دیگری که در سال 2021  در وبسایت رسمی مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی ایالات متحده[2] منتشر شد رابطه مالکیت حیوان خانگی و کیفیت زندگی مورد بررسی قرار گرفت. در این گزارش تخمین زده شده است که تقریبا 67% از خانه های امریکایی حداقل یک حیوان خانگی دارند. به عبارت دقیق تر 63 میلیون خانه در امریکا حداقل یک سگ و 42 میلیون خانه حداقل یک گربه دارند.

این گزارش عنوان می کند از 54 پژوهش انجام شده با موضوع تاثیر حیوانات خانگی بر سلامت روان افراد، 17 پژوهش عدم تاثیر، 5 پژوهش تاثیر مختلط (منفی و مثبت باهم)، 13 پژوهش تاثیر منفی و 19 پژوهش تاثیر مثبت را گزارش می کنند.

15 مطالعه که در آنها فقط شرکت کنندگان سالخورده مورد بررسی قرار گرفته بودند، هیچ تاثیر مثبتی را گزارش نکردند. همچنین پژوهشها با نتایج مختلط (مثبت و منفی) نشان دادند مردان مجردی که با حیوان خانگی زندگی می کنند علایم افسردگی بیشتر و زنان مجرد دارای حیوان خانگی علایم افسردگی کمتری را نشان می دهند.

مطالعه دیگری که تاثیر حیوانات همراه بر بیماران سرطانی را بررسی کرد نشان داد کسانی که علایم پیشرفته تر بیماری را تجربه می کنند سلامت روان ضعیفتری را با حیوان خانگی تجربه می کنند و افراد با علایم ضعیفتر، نشانه های سلامت روانی بهتری را گزارش می کنند.

در این گزارش انتقادی ذکر شده است در حالیکه ادبیات و رسانه های عامه پسند بطور مداوم جنبه های مثبت نگهداری از حیوانات خانگی را گزارش می کنند، گزارشهای شامل جنبه های منفی به ندرت منتشر شده و پژوهشگران عمدتا از نشر عمومی گزارشات منفی صرفنظر می کنند.

از سوی دیگر، مجله خبری مدیکال نیوز تودی[3] در گزارش خود راجع به بیماریهای قابل انتقال به انسان از طریق حیوانات خانگی اینطور می نویسد:

شکی نیست که آمریکا کشوری دوستدار حیوانات است. در سال 2012، بیش از 62 درصد از خانواده های آمریکایی حداقل یک حیوان خانگی داشتند. اما در حالی که بیشتر ما از مزایای بی شمار نگهداری از حیوانات خانگی آگاه هستیم، آیا از خطرات آن برای سلامتی انسان آگاه هستید؟ برخی از بیماریهای قابل انتقال از طریق حیوانات خانگی به انسان از این قرارند:

کمپیلوباکتریوز

این بیماری یکی از شایع ترین علل اسهال در ایالات متحده است که تخمین زده می شود سالانه بیش از 1.3 میلیون نفر را مبتلا می کند. علاوه بر اسهال، عفونت با کمپیلوباکتر میتواند در عرض 2 تا 5 روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری باعث گرفتگی، درد شکم و تب شود.

به گفته PetMD، این باکتری می تواند از طریق قرار گرفتن در معرض مدفوع یک حیوان آلوده – از جمله سگ و گربه- به انسان انتقال یابد و بیشتر در توله سگ ها و بچه گربه های کوچکتر از 6 ماه دیده می شود.

دیپیلیدیوم کنیوم[4]

رایج ترین کرم نواری در سگ ها و گربه ها در ایالات متحده است. این بیماری در اثر بلع کک های حامل لارو کرم نواری ایجاد می شود. این آلودگی ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که حیوان موهای خودش را با زبان تمیز می کند و می تواند به انسان منتقل شود و  بیشتر در کودکان خردسال دیده شده است.

عفونت کرم قلابدار

در انسان بیشتر باعث ایجاد یک بیماری پوستی به نام لارو مهاجر پوستی می شود که در آن لارو کرم قلابدار به پوست نفوذ می کند و باعث ایجاد بثورات قرمز، خارش دار و گاهی دردناک می شود. در موارد نادر، سویه‌های خاصی از کرم قلابدار می‌تواند روده انسان را آلوده کرده و باعث درد شکم و اسهال شود.

Ancylostoma brazilense ، A. caninum ، A. ceylanicum و Uncinaria stenocephala تنها برخی از گونه‌های کرم قلابدار هستند که می‌توانند گربه‌ها و سگ‌ها را آلوده کنند و در اثر تماس با مدفوع آلوده یا خاک و شن و ماسه آلوده در جایی که چنین مدفوعی وجود داشته است،به انسان منتقل شوند.

توکسوکاریازیس

این بیماری ناشی از انتقال توکسوکارا – کرم های گرد انگلی – از سگ و گربه به انسان است. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهای مسری در امریکا CDC[5]، تقریباً 14٪ از آمریکایی ها دارای آنتی بادی Toxocara هستند که نشان می دهد میلیون ها نفر از آنها در معرض این انگل قرار گرفته اند.

در سگ ها و گربه های آلوده به توکسوکارا ، تخم های انگل در مدفوع آنها وجود دارد که در اثر ورود مدفوع آلوده به محیط زیست انسانی قابل انتقال به انسان نیز هست. در موارد نادر این بیماری ممکن است باعث التهاب و از دست دادن بینایی در یک چشم (توکسوکاریازیس چشمی) یا درد شکم، تب، خستگی و سرفه به دلیل آسیب به اندام های مختلف گوارشی شود (توکسوکاریازیس احشایی)

هاری

هاری یکی از شدیدترین بیماری‌هایی است که انسان می‌تواند از طریق سگ‌ها و گربه‌ها و همچنین حیوانات کوچک‌تر مانند فرت به آن مبتلا شود. مطالعه اخیر گزارش شده توسط MNT[6]  نشان داد که این بیماری سالانه حدود  59000 نفر را در سراسر جهان به کام مرگ می فرستد.

هاری بیماری است که سیستم عصبی مرکزی (CNS) را درگیر می کند. این بیماری که در اثر گاز گرفتن حیوان آلوده به ویروس هاری ایجاد می شود، قبل از پیشرفت علائم شدیدتر – از جمله توهم، فلج کامل یا جزئی- علائمی مانند اضطراب و مشکل در بلع ، تب ، سردرد و ضعف را ایجاد می کند.  مرگ معمولاً طی چند روز پس از ظهور علائم جدی‌تر اتفاق می‌افتد.

در حیوانات آلوده معمولا علائم 1 تا 3 روز پس از عفونت رخ می دهد و شامل ترشح بیش از حد بزاق، فلج و کمرویی یا پرخاشگری غیر معمول است.

توکسوپلاسموز
توکسوپلاسموز نوعی بیماری است که توسط انگلی تک سلولی به نام Toxoplasma gondii ایجاد می شود . معمولا گربه ها ناقل این بیماری هستند و انسان ها می توانند با تماس با مدفوع گربه یا هر ناحیه یا شیء آلوده به مدفوع گربه به آن آلوده شوند.

در صورت آلودگی شدید، علائم بیماری ممکن است شامل غدد متورم و درد و درد عضلانی باشد. در موارد بسیار شدید، عفونت T. gondii ممکن است باعث آسیب به مغز و سایر اندام ها یا آسیب چشم شود. زنان باردار، افراد مسن، کودکان خردسال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف در معرض بالاترین خطر ابتلا به علائم عفونت T. gondii هستند .

بیماری گربه خراش

اگرچه بچه گربه های کوچک و بامزه ما به ندرت قصد دارند ما را خراش دهند، اما گاهی این اتفاق می افتد و ممکن است به نوعی عفونت ختم شود.
بیماری خراش گربه (CSD) توسط یک باکتری به نام Bartonella henselae ایجاد می‌شود که حدود 40 درصد از گربه‌ها آن را در مقطعی از زندگی خود حمل می‌کنند، اگرچه بیشتر آنها هیچ نشانه‌ای از بیماری را نشان نمی‌دهند.

1. henselae بیشتر در بچه گربه های زیر 1 سال دیده می شود، و از آنجایی که بچه گربه ها در طول بازی با پنجه های خود خراش ایجاد می کنند، احتمال دارد که باکتری را به انسان منتقل کنند.

علایم اولیه عفونت با CSD  می تواند حدود 3-14  روز پس از ایجاد خراش با تورم، درد و حساسیت بروز کند. سردرد، تب، از دست دادن اشتها و خستگی نیز از سایر نشانه های ابتلا به این باکتری است. در موارد نادر،CSD  می تواند بر مغز، قلب و سایر اندام ها تأثیر بگذارد.
کودکان زیر 5  سال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف به احتمال زیاد علائم شدید CSD  را تجربه می کنند.

نتیجه گیری

چنانچه دیدیم نگهداری از حیوانات خانگی در کنار نکات مثبت، پیامدهای منفی متعددی دارد که عمدتاً در گزارشات رسانه‌ای عامه پسند یا در افکار عمومی از نظر دور مانده‌اند. بدیهی است شناخت صحیح ابعاد متعدد همزیستی با حیوانات بعنوان یک پدیده در حال رشد در جامعه ایرانی، با بررسی همزمان جنبه‌های مثبت و منفی آن قابل دستیابی است.